DIKONGƐ DYA ƆTƐKƐTA WA ƆTƐTƐLA
Dya mbewoya tokanyi, anto nkoka la mbawɛɛ la lonya, nyɔnyɛ nkiki, ncinja ɔtɛ, ncɔdya, mbija losaka ndo weeho enkina wa eceelo… Koko wooho woleki nkoka ko ntɛkɛta. Laamaatɛkɛtaso, sho ntonjaka ɛnɔngɔ wa minjo yokakatanyi. Dya mbewoya tokanyi taso lofunda, tomanyi ta dyeewo dya ɛtɛkɛta wa anto wakasɔnɔla asango wɛɛnya minjo ndo wɔɔlɛɛwɔ alɛta. Lonjo la lonjo leekɔ la dɛta dyaakilɔ: a, b, c, d, e,… Ɔtɛkɛta wa Ɔtɛtɛla weekɔ la wooho wa laande wa ntɛkɛta: vɔ mbudiyaka doyi lo jimodi (syllable) mɔci (doyi dya omi) ndo mpoloyaka doyi lo jimodi nkina (doyi dya waadi). Laawɔ mbakoka Atɛtɛla ntɛkɛta la awoyi wa lokombe, wa lokole kana wa dikembe la tohonge. Ɔtɛkɛta wa Ɔtɛtɛla njelaka lokanyi leewoya minjo dikambo lonjo la dɛta nkokaka ncikitanya lokanyi la etelo. Ɛɛnyɛɛlɔ : mpemba (essayer) la mpemba (limiter). Lo ngɔndɔ ka tanu ɔnɔnyi wa 1974, ewanji wa woja wa Kongo wakacumanya tomanyi ta waewo wa ɛtɛkɛta la Lubumbashi ko wakeemɛ wajango amɔci wa ofundeelo wa alɛta amɔci wa lo Ɔtɛtɛla : 1) dɛta “C” dyayoofundamaka lo dihole dya “tsh”, 2) dɛta “j” dyayoofundamaka lo dihole dya “dj”. Lo ntɛkɛta Ɔtɛtɛla vɔ ntalolaka lomu lo otonjeelo wa minjo mɔci ; lo mfunda vɔ mɛnyaka otalweelo ɔnɛ lo ohende wa alɛta : Ɛɛnyɛɛlɔ : laamaalangɛɛ… “Dikongɛ dya Ɔtɛkɛta wa Ɔtɛtɛla” nɛ hadyotonge akambo wa eyooyo. Dyɔ nkongɛ ndo mɔmbɔla awoyi wookɛma lo ɔtɛkɛtɛɛlɔ wa Ɔtɛtɛla ndo nembeciyaka lo hyembola wooho wafundama alɛta lo njela waewo wa ɛtɛkɛta wooho wakakongɛ tomanyi kaamɛɛ la ndowanya weekeelo wa minjo la alɛta ndo weeho wa ɛtɛkɛta. Okanda ɔnɛ ndakanyaka weekeelo wa lokombo la oceelo : tenyi nɛ pende dyoleki weke laateyi wa ɛtɛkɛta cɛ walowanya lokanyi lele lo ɔtɛkɛtɛɛlɔ ndo lele lo etelo laamaatɛkɛtamatɔ. Dikongɛ dya Ɔtɛtɛla nɛ mfundama dya ovusweelo wa akongɛ wakafundama oma lee Owanji Mgr J.A. HANGENDORENS (1954), yɔɔnɛ J. JACOBS (1957) Mɔpɛrɛ Hubert LABAERE (1970, 1971, 1993) ndo lee yɔɔnɛ Michel WETSHEMONGO (2020), vɔ anɛ wakakambe dya mfunda Ɔtɛtɛla wooho walanga waewo wa ɛtɛkɛta. Abbé André NGUWO NDJOVU
